Zugzwang

Του Θανάση Μπαρμπή

Το Zugzwang (Τσούγκτσβανγκ) είναι ένας ευρέως διαδεδομένος όρος στη σκακιστική βιβλιογραφία. Η λέξη αυτή είναι γερμανικής προέλευσης και δεν μπορεί να αποδοθεί στα ελληνικά παρά μόνο περιφραστικά. Χρησιμοποιείται για να περιγράψει αποκλειστικά και μόνο, μία ειδική κατάσταση πάνω στη σκακιέρα.
Είναι η στιγμή που ο ένας από τους δύο αντιπάλους, εξαιτίας απειλών που δέχτηκε, βρίσκεται ξαφνικά να μην έχει να παίξει καμιά απολύτως ικανοποιητική κίνηση, δηλαδή ενώ έχει σειρά να παίξει, οποιοδήποτε πιόνι ή κομμάτι μετατοπίσει, καταστρέφει αμέσως μια εύθραυστη ισορροπία άμυνας που έχει δημιουργήσει, με αποτέλεσμα η συνέχεια να αποβεί σε βάρος του. Με λίγα λόγια, εξαιτίας της αναγκαστικής κίνησης που υποχρεώνεται να κάνει, χάνει την παρτίδα.
Η πιο γνωστή θέση Zugzwang στα παγκόσμια σκακιστικά χρονικά προέκυψε στην παρτίδα Ζέμις- Νίμτσοβιτς. Στην τελική θέση της παρτίδας αυτής, ο μαιτρ της στρατηγικής A.Νίμτσοβιτς (1886-1935) ανάγκασε τα λευκά να εγκαταλείψουν επειδή δεν είχαν στη διάθεσή τους καμιά κίνηση που να μη χάνει υλικό.


Τί να παίξει τώρα ο λευκός; Αν:

α) 26.Kh2 R5f3 κερδίζει τη Βασίλισσα

β) 26.g4 R5f3! 27.Bxf3 Rh2#

γ) 26.Rc1 Re2 είναι αποφασιστικό

δ) 26.Bc1 Bxb1

ε) a3 a5! 27.h4 Kh7 οδηγεί σε προηγούμενες βαριάντες

Βλέποντας όλα τα παραπάνω ο Samish εγκατέλειψε!

Δείτε την παρτίδα εδώ.

Το Zugzwang αποτελεί ένα πολύ συνηθισμένο θέμα στις σκακιστικές σπουδές. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η παρακάτω σπουδή που μου έδειξε πριν από μερικά χρόνια ο φίλος και τέως συμπαίκτης στους "Τρεις Αστέρες" Πατησίων Χαράλαμπος Τζότζολης. Η σπουδή αυτή έχει την ιδιαιτερότητα του ότι δεν μπορούν να τη λύσουν τα σκακιστικά προγράμματα! Η θέση όπου τα μαύρα βρίσκονται σε Zugzwang και ό,τι και να παίξουν γίνονται ματ είναι πραγματικά καταπληκτική και είναι από αυτές που με κάνουν να πιστεύω ότι ορισμένα θέματα στο σκάκι όπως το Zugzwang και το "φρούριο" είναι η ελπίδα της ανθρώπινης διάνοιας έναντι της τεχνητής νοημοσύνης των υπολογιστών!


Είναι αδύνατο να πιστέψει κανείς ότι εδώ ο λευκός έχει φορσέ ματ σε 12 κινήσεις και μάλιστα χωρίς τη βασίλισσά του την οποία θυσιάζει στην πρώτη κίνηση με 1.Bc7!!
Τα μαύρα συνεχίζουν με 1...Qxc8 (τί άλλο;) 2.gxf7+ Kh8 (υποχρεωτικό αλλιώς 3.Bd6#) 3.Be5 με τις τρομερές απειλές ματ Ke7 και Kg5 3...Qc5 μοναδικό και αυτό 4.Bb2 με την απειλή Ke6 και ματ σε δύο κινήσεις 4...Nc7 μοναδικός τρόπος να παρεμποδιστούν οι απειλές του λευκού Ke6 και f8=Q 5.Ba1 a4 τα δύο μαύρα κομμάτια είναι σοβαρά απασχολημένα και ο μαύρος αναγκάζεται να κουνάει μόνο το πιόνι a5! 6.Bb2 a3 7.Ba1 a2 8.Bb2 a1=Q 9.Bxa1


Ο μαύρος με μια ολόκληρη βασίλισσα παραπάνω είναι σε θέση Zugswang και δεν μπορεί να αποφύγει το ματ! Μια ενδεικτική συνέχεια είναι:9...Nb5 Ke6 10.Nc3 11.Bxc3 Qxc3 12.f8=Q#

Αφιερώνω αυτή τη σπουδή στο φίλο Βαγγέλη Ρουμπή από την Κάρυστο που μισεί τα σκακιστικά προγράμματα!

Αποθήκευση σε PDF